Nowe Polifonie 2024

„Nowe Polifonie” to kontynuacja cyklu „Polifonie” w ramach którego od 12 lat zapraszamy Państwa do Cricoteki na prezentacje różnego typu działań muzycznych i dźwiękowych. W roku 2024 rozpoczynamy nowy rozdział tego projektu, poszerzając jego założenia, a tym samym i zakres aktywności artystycznych.

„Nowe” w nazwie ma zatem wiele znaczeń: odnosi się nie tylko do aktualnych dzieł sztuki, lecz również do tych, które dla większości z nas do tej pory znajdowały się poza horyzontem poznawczym. Dotyczy także samego horyzontu, gdyż chcielibyśmy, aby w ramach różnego rodzaju projektów dźwiękowych i performatywnych, poeksperymentowali Państwo z własnym słuchaniem; z tym, jak słuchacie i czego to słuchanie dotyczy. Abyście niejako na nowo wsłuchali się w otaczającą Was rzeczywistość i w Wasz sposób istnienia w niej.

 Πολυφωνία (polifonia) – ten starogrecki termin oznacza dosłownie „wiele dźwięków”. W zachodniej kulturze zagnieździł się jako określenie muzycznej faktury wielogłosowej i w takim kontekście funkcjonuje najczęściej. Potraktowany szerzej, może oznaczać znacznie głębsze pojęcie, czy wręcz sieć pojęciową, która jednak nie tylko nie separuje się od dźwiękowego rdzenia, ale wręcz z niego wynika.

Skierowanie uwagi na dźwięk w pełnej jego charakterystyce i szerokim spektrum występowania, prowadzi nas do słuchania, rozumianego nie tylko jako czynność, lecz także postawa kognitywna. Polifoniczność rzeczywistości jawi się jako fenomen leżący u podłoża konstruowania nowego doświadczania świata. Wychodząc od muzycznej faktury, zanurzając się w wielości dźwięków po przekroczeniu granic muzyki, zyskujemy nową postawę poznawczą, diametralnie różną od tradycyjnie przyjmowanej roli „zewnętrznego, niezaangażowanego obserwatora” – dzięki słuchaniu polifonii świata mamy szansę na głębokie i intensywne doświadczenie wibracyjnej natury rzeczywistości, zanurzenie się w jej nieustannym ruchu, zrozumienie przez rezonans.

Żyjemy w czasach, gdy podziały, różnicowania i podkreślanie odrębności przestają mieć znaczenie, a istotne staje się nie tyle przekraczanie, co niwelowanie granic – łączenie tego, co wcześniej rozdzieliliśmy. Tradycyjne myślenie podziałami i odrębnymi bytami składającymi się na całość konstrukcji ustępuje miejsca myśleniu o świecie jako niepodzielnej całości, w której to, co postrzegamy jako odrębne przedmioty, jest raczej rozumiane jako wariantowy aspekt funkcjonującej w ruchu przemian jedności. W takim świecie sztuka, jeśli pojmować ją jako jedno z narzędzi do rozumienia rzeczywistości i strategię poznawczą, nie „składa się” z odrębnych, autonomicznie funkcjonujących dziedzin posiadających swoje odrębne kategorie estetyczne i narzędzia wyrazu, lecz jawi się jako wieloaspektowa, multisensoryczna forma performatywnej aktywności kreatywno-poznawczej.

Wsłuchiwanie się w „wielo-dźwięczność” jest katalizatorem zmiany naszego sposobu funkcjonowania w rzeczywistości, początkiem aktywnego uczestniczenia w zmianie paradygmatu poznawczego i kulturowego. Do samego zjawiska polifonii odwołują się aktywności artystyczne (i innego rodzaju) nie tylko ściśle związane z muzyką, i nie tylko wykorzystujące dźwięk jako medium czy też byt referencyjny. „Wielość”, rozumiana jako przejaw nieustannego ruchu, jest podłożem aktywności performatywnych wszelkiego rodzaju, gdyż te, jako takie, są samym działaniem i, będąc właśnie w ruchu, z natury wychodzą poza ramy i schematy, poszukują nowych przestrzeni, znaczeń i form istnienia/doświadczania/funkcjonowania.  Wszelkie rozgraniczenia i zróżnicowania, które cechują rzeczywistość w tradycyjnym obrazie świata, rozpływają się, płynnie przechodząc w siebie nawzajem, bez widocznych wzorów i schematów, wibrując nieustannie w dynamicznym algorytmie.

W ramach projektu „Nowe Polifonie” chcielibyśmy prezentować projekty przekraczające ramy, wychodzące z utartych wzorców rozumienia i postrzegania, pozwalające doświadczać wieloaspektowości i wielobarwności rzeczywistości. Szczególnie interesują nas działania wychodzące z, lub ulokowane daleko od „centrum”; zarówno w znaczeniu lokalizacyjnym (geograficznym), jak i odnoszącym się do wzorców myślenia. „Nowe Polifonie”, wychodząc od zjawisk dźwiękowych, chcą koncentrować się na działaniu w jego szerokim rozumieniu – performatyka współcześnie wydaje się wciąż obiecującą aktywnością, przekraczającą różnego rodzaju ramy i ograniczenia, w tym swoje własne – zmiana jest wpisana w tego rodzaju aktywność i sama jest stymulowana doświadczeniem dynamicznej wielości. Interesują nas zatem szeroko pojęte projekty z zakresu performatyki, obszary pozaeuropejskie i aktywności artystyczno-poznawcze rozszerzające pojęcie i zakres sztuki, aż do jej możliwego roztopienia się w ogólnie pojętych ludzkich działaniach poznawczo-kreacyjnych.

Zapraszamy zatem Państwa na koncerty i prezentacje artystycznych aktywności performatywnych, które przekraczają granice dziedzin, obszarów, specjalizacji itp.: instalacje dźwiękowe czy teatralne, kreatywne prace wielodziedzinowe, projekty z pogranicza sztuki i nauki. Będziemy organizować różnego rodzaju warsztaty, dotyczące np. budowania kultur na nowych założeniach, warsztaty modeli słuchania czy aktywności opartych o słuchanie itp. Również zajmiemy się organizowaniem projektów specjalnych, inter- i multidyscyplinarnych, tworzonych w ramach rezydencji twórczych wokół związanych z „Nowymi Polifoniami” idei.

Serdecznie zapraszamy na nowe zanurzenie się w świecie „wielodźwięków” – zapraszamy na „Nowe Polifonie”.

Rafał Mazur, kurator

Słuchając losowości – koncert

14 września, godz. 19:00, plac Cricoteki

Kompozycja: Reiko Yamada
Wykonawcy: Reiko Yamada i Artur Majewski
Wstęp wolny

Kolejne w tym roku wydarzenie w ramach cyklu Nowe Polifonie pozwoli, wykorzystując fizykę kwantową i muzykę, doświadczyć nieprzewidywalności rzeczywistości w formie dźwiękowej. Reiko Yamada wraz z Arturem Majewskim wzięli na warsztat problem losowości występującej na styku nauki i sztuki – losowość procesów można bowiem zaobserwować w eksperymentach fizycznych i dostrzec zapisaną w równaniach liczbowych. Można ją również usłyszeć.

Słuchając losowości
Tradycyjnie rzecz biorąc, sztuka i nauka nie funkcjonują w obrębie tych samych obszarów poznawczych. Uważa się, że naukowiec i artysta różnią się sposobami myślenia: pierwszy reprezentuje podejście metodyczne, aby w efekcie dać nam jak najbardziej usystematyzowany i zrozumiały obraz świata; drugi ma ulegać emocjom i nastrojom, tak aby wyobraźnia mogła pracować bez ograniczeń i podsuwać mu coraz bardziej niezwykłe i niecodzienne wizje.
A przecież świat jest jeden i różne mogą być zaledwie sposoby jego doświadczania. W ogólnym rozrachunki „uporządkowanie” i „fantazjowanie” okazują się, przenikającymi się de facto, sposobami reagowania na płynną i nieprzewidywalną wibrację struktury rzeczywistości.
Wszystkie granice można przekraczać, bowiem istnieją jako konstrukty stworzone przez nas, a nauka, sztuka i nasze życie, otaczający nas świat, nie różnicują się względem siebie, lecz są „pozornymi” składowymi niepodzielnego continuum (łącznie z nami). Najnowsze działania w ramach „Nowych Polifonii”, na które Państwa zapraszamy, pozwalają na przykładzie fizyki kwantowej i muzyki doświadczyć nierozdzielności rzeczywistości.
Reiko Yamada (kompozytorka, artystka dźwiękowa) wraz z Maciejem Lewensteinem (fizykiem kwantowym) wzięli na warsztat problem losowości. To kategoria istniejąca od początków systematycznego myślenia i tworzenia świadomych strategii działania, generująca pytania w rodzaju: czy da się przewidzieć rozwój wypadków, sposób procedowania rzeczywistości, czy raczej rzeczywistość „dzieje się” losowo, a my tylko nie potrafimy dostrzec algorytmu. Odkrycia fizyki kwantowej dokładają kolejny poziom analiz w tym obszarze. Yamada wspomina o dwóch rodzajach losowości – pozornej i wewnętrznej. „Pozorna losowość jest wprowadzana do naszego opisu zjawisk z powodu braku pełnej wiedzy o stanie rozpatrywanego układu. Wewnętrzna losowość w świecie jest warunkiem koniecznym braku determinizmu. Natomiast założenie, że świat jest deterministyczny, oznacza na przykład brak wolnej woli.”
Losowość procesów można również usłyszeć. W koncercie Reiko Yamady i Artura Majewskiego doświadczyć można eksperymentu polegającego na bezpośrednim wytwarzaniu zdarzeń dźwiękowych z losowości systemów fizyki kwantowej. Twórcy tłumaczą proces tak: „Dopasowaliśmy sinusoidalne oscylacje Rabiego (oscylacje atomu pod wpływem wzbudzenia laserowego) do fal dźwiękowych zawierających złożone górne składowe harmoniczne (alikwoty). Wynikiem tego eksperymentu są obiekty dźwiękowe przechodzące przez zmiany w losowych momentach. W rezultacie nie przekształcamy losowych zjawisk w liczby; zamiast tego przekształcamy je w parametry dźwięku.”
Doświadczenie słuchania sprawia, że zanurzamy się w wibracyjnej naturze świata i mamy szansę na „zrozumienie go przez rezonans”. Do czego serdecznie Państwa zapraszam.
Rafał Mazur, kurator projektu Nowe Polifonie

Pansori 판소리  – koncert i warsztaty

7 maja, sala teatralna

Wykonawczynie: Seo-Yoon Chang i Sori Choi

15:00-16:00 warsztaty (w jęz. angielskim)
18:30-19:30 koncert (po koreańsku, tłumaczenie na język angielski do pobrania ze strony)

Pierwszym wydarzeniem tegorocznych „Nowych Polifonii” będzie Pansori판소리  – warsztaty i koncert. Pansori jest nazywane „koreańską operą”, choć taką operą, jaka rozwinęła się w Europie, oczywiście nie jest. Porównanie pansori do zachodniego teatru muzycznego jest fałszywą analogią, aczkolwiek od XIX wieku te dwie formy aktywności artystycznych wpływały na siebie nawzajem. Pansori jest jednak odrębnym, samodzielnym i unikalnym zjawiskiem artystycznym, którego głębokie korzenie sięgają prawdopodobnie rytuałów szamańskich.

Kiedyś, jeszcze w czasach starożytnych, europejski teatr był jednością. Chorea oznaczała trójednię ruchu (choreografii, tańca), słowa i muzyki. Potem, w efekcie postępu dziejów, ta jednia się rozłączyła. W przypadku pansori wciąż mamy do czynienia z brakiem podziału, który równocześnie sprawia, że patrząc na ten rodzaj performance’u z zachodniej perspektywy, nie możemy precyzyjnie go zakwalifikować. Można bowiem doświadczać Pansori jako spektaklu teatralnego, można się zatopić w opowieści, można podziwiać ruch i gesty wykonawcy, można też, nie rozumiejąc języka, słuchać muzyki – „sori” w nazwie znaczy „dźwięk”. Śpiewak, podczas występu, pracuje zarówno z głosem – śpiewając i recytując – jak i ruchem, gestem. Towarzyszy mu, w roli akompaniatora, bębniarz, dodając do warstwy wokalnej również swoje okrzyki lub powtórzenia słów. Razem tworzą, unikalną w swym brzmieniu, strukturę wokalno-rytmiczną. Co niezwykle istotne, podczas przedstawienia pansori oczekiwane i pożądane jest aktywne uczestnictwo publiczności, która włącza się w muzykę tradycyjnymi okrzykami. Mówi się, że spektakl pansori jest na śpiewaka (sorikkun), akompaniatora (gosu) – bęben i głos – i publiczność.

Kurator projektu Nowe Polifonie: Rafał Mazur

Współorganizator: Centrum Kultury Koreańskiej

Pansori 판소리  – koncert i warsztaty
Wykonawczynie: Seo-Yoon Chang i Sori Choi

7 maja, sala teatralna
15:00-16:00 warsztaty (w jęz. angielskim)
18:30-19:30 koncert (po koreańsku, tłumaczenie na język angielski będzie dostępne do pobrania z wydarzenia i strony)

Bilety: 40 zł normalny, 30 zł ulgowy
Udział w warsztatach na podstawie biletu na koncert, zapisy przez mail: rezerwacje@cricoteka.pl Liczba miejsc ograniczona.