Laboratorium przestrzeni to seria działań architektonicznych adresowanych do rodzin. Inspiracją do projektu są miejsca nie/teatralne, badanie lokalnego otoczenia, odkrywanie przestrzeni miejskiej i architektoniczne strategie w sztuce Kantora.
wrzesień – grudzień 2024
Na projekt złoży się seria ośmiu międzypokoleniowych spacerów, warsztaty stworzone we współpracy z sześcioma partnerskimi teatrami, a także publikacja dla dzieci wydana na wolnej licencji. Działania będą realizowane w 2024 roku, kiedy to będziemy świętować 10-lecie istnienia w Podgórzu budynku Cricoteki, uznawanego za współczesną ikonę Krakowa.
Projekt ma za zadanie zainspirować do poszukiwań własnych ścieżek i interpretacji otoczenia. Główną rolę w projekcie gra przestrzeń, a warsztaty i spacery zachęcać będą do aktywnego odkrywania otoczenia i wielozmysłowego jej doświadczania. Proponowane podczas nich aktywności pozwolą uczestnikom wspólnie odkrywać architekturę, poznawać jej różne formy i rozwijać kreatywność. Poprzez eksperymenty uczestnicy będą dostrzegać architekturę nie tylko przy użyciu zmysłu wzroku, ale również węchu, słuchu oraz dotyku. Podczas warsztatów i spacerów dowiemy się, z czego składa się architektura i jakie zagadnienia techniczne wpływają na jej kształt, opracujemy budynki tańcem, zbierzemy opowieści – te słowne, obrazkowe, dźwiękowe.
Najbliższe wydarzenie:
15 września, godz. 11.30 Rzeka, ulica, plac – słuchanie świata w mikroopowieściach / spacer w ramach obchodów 10-lecia budynku Cricoteki: „Cricoteka 10 na 10. Świętujemy 10-lecie obecności w Podgórzu”
Miejsce zbiórki: Cricoteka ul. Nadwiślańska 2-4
(Bilet w cenie 10 zł obowiązuje zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci. Zasadą jest udział co najmniej dwóch osób (dziecka i osoby dorosłej), ale można również uczestniczyć w trójkach, czwórkach itd. Bilety do kupienia tylko przez stronę https://bilety.cricoteka.pl/)
Mapy, atlasy i przewodniki czynią z przestrzeni konkretne, oznaczone miejsce. Mapy mają wiele swoich odmian, służą poruszaniu się w przestrzeni, oznaczają ważne punkty, wreszcie informują o zmianach. Czym jednak byłyby mapy miejsc bez opowieści, która w każdej nawet małej podróży nam towarzyszy. Opowieści pozwalają usłyszeć, a nawet zobaczyć to, czego nie da się dostrzec na mapie, pozwalają podróżnikowi zobaczyć miejsce oczami przewodnika. Podczas spaceru po Podgórzu postaramy się zebrać opowieści – te słowne i te obrazkowe. Pomogą nam w tym specjalne na tę okazję przygotowane notesy i narzędzia do obserwacji. Zobaczymy świat w lusterku, prześledzimy tropy klamek, okien, tabliczek z numerami i czego tylko będziemy chcieli. I najważniejsze! Posłuchamy rzeki, placu, ulicy, przyrody i… siebie, tworząc audiowizualną pocztówkę złożoną z mikroopowieści.
Prowadzenie: Magdalena Foltyniak: animatorka kultury i etnolożka. Na co dzień związana z Centrum Projektów Polska Cyfrowa i Akademią Sztuk Pięknych w Katowicach. Społeczniczka – współtwórczyni Warsztatu Miejskiego w Gliwicach. Majsterkowiczka, a także współautorka książek craftowych i popularnonaukowych dla dzieci. Zainteresowana miastem jako miejscem działania i zmiany oraz współpracą. Współtwórczyni projektów i koncepcji miejskich z pogranicza spraw społecznych i infrastrukturalnych. W wolnych chwilach szyje, klei i lutuje. Co chwilę dziwi się czemuś, to znów przestaje.
Terminy kolejnych międzypokoleniowych spacerów na tropach architektury:
22 września, godz. 11.00 Niewidzialne linie
Miejsce zbiórki: Cricoteka ul. Nadwiślańska 2-4
(Bilet w cenie 10 zł obowiązuje zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci. Zasadą jest udział co najmniej dwóch osób (dziecka i osoby dorosłej), ale można również uczestniczyć w trójkach, czwórkach itd. Bilety do kupienia tylko przez stronę https://bilety.cricoteka.pl/)
Co się dzieje pod nami i nad nami? Co łączy ulicę Mostową ze Staromostową? Czym jest oś symetrii i skrót perspektywiczny? Neon, linia tramwajowa i inne znikające linie. A na koniec najpiękniejsze podgórskie słonie. Spacerowe warsztaty w ruchu będą opowieścią o liniach, które istnieją, ale których na pierwszy rzut oka nie widać w krajobrazie krakowskiego Podgórza.
Prowadzenie: Ańa Komorowska – architektka krajobrazu, edukatorka, autorka książki „Zabawy architektoniczne”. Prywatnie mama Franka i Antka, partnerka Michała Rokity, z którym wspólnie prowadzili pracownię k. — rodzinną firmę specjalizującą się w projektowaniu placów i ogrodów zabaw oraz edukacji architektonicznej dzieci.
29 września, godz. 11.00 Laboratorium przestrzeni – spacer międzypokoleniowy dla małych i dużych odkrywców nie/teatralnej architektury / spacer w ramach Festiwalu Mała Boska Komedia
Miejsce zbiórki: ul. Kanoniczna 5
(Bilet w cenie 10 zł obowiązuje zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci. Zasadą jest udział co najmniej dwóch osób (dziecka i osoby dorosłej), ale można również uczestniczyć w trójkach, czwórkach itd. Bilety do kupienia tylko przez stronę https://bilety.cricoteka.pl/)
Jest takie miejsce, gdzie wszystko jest możliwe. To teatr. I teatr może zdarzyć się wszędzie! Na ulicy, w piwnicy, w szkole. Zapraszamy do aktywnej podróży szlakiem wybranych miejsc związanych z życiem i twórczością Tadeusza Kantora. Naszą podróż rozpoczniemy w Krakowie, na Kanoniczej 5. Odwiedzimy miejsca, które mogą wydawać się zupełnie nieteatralne. Drewniane krzesło na środku rynku? Ogromny most-wieszak nad Wisłą? Przyjrzymy się „pomnikom niemożliwym” Tadeusza Kantora i teatralnie opracujemy miejsca, obok których codziennie przechodzimy. Sceniczny gest, szalony taniec, a może zatrzymanie w dziwnej pozycji pozwoli nam też zamienić się w formy-przedmioty? Kto wie co się wydarzy po drodze?
Prowadzenie: Justyna Droń – pedagożka teatru, edukatorka i animatorka kultury. Autorka koncepcji zrealizowanych: warsztatów dla dzieci, zajęć twórczych, programów edukacyjnych do wystaw sztuki współczesnej, warsztatów graficznych, akcji artystycznych w przestrzeni miejskiej, wystaw i oprowadzań po wystawach. Od 2014 roku tworzy program edukacyjny dla Ośrodka Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka, poszukując możliwości reinterpretacji zbiorów muzealnych, a także twórczych, aktywnych metod pracy z odbiorcami. Współkuratorka wystawy “Osobiste. Kostiumy teatralne Kantora” w Cricotece (2022-2023).
6 października, godz. 11.00 Miejskie struktury
Miejsce zbiórki: ul. Nadwiślańska 2-4, przed Cricoteką
(Bilet w cenie 10 zł obowiązuje zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci. Zasadą jest udział co najmniej dwóch osób (dziecka i osoby dorosłej), ale można również uczestniczyć w trójkach, czwórkach itd. Bilety do kupienia tylko przez stronę https://bilety.cricoteka.pl/)
Miasto to tkanka, ulegająca ciągłym przekształceniom. Jedne elementy znikają, aby inne mogły zaistnieć. Powstają w innym czasie i w różnej formie. Jedne są od siebie zależne, inne jakby się nie zauważają. Różnią się kolorem, fakturą, dźwiękiem i funkcją. Współistnieją w przestrzeni, którą tworzą. Czy my – codzienni obserwatorzy miasta, je zauważamy? Czy otaczająca nas przestrzeń wpływa na nas i nasze zmysły? Przed nami mikrowyprawa w poszukiwaniu struktur, zmian i odczuć w zakamarkach miasta.
Prowadzenie: Dorota Zwolak – czynna architektka i projektantka, członek Izby Architektów Rzeczpospolitej Polskiej. Współzałożycielka Fundacji Miasto Pracownia. Adeptka szkoły florystycznej oraz współtworząca ogrody społeczne w przestrzeni publicznej. Prowadząca jako edukatorka architektoniczna m.in. warsztaty projektowe i konstrukcyjne w ramach projektu „Archi-przygody” realizowanego przez Narodowe Centrum Kultury. Prowadząca warsztaty projektowe, twórcze i plastyczne w ramach działań Fundacji Miasto Pracownia.
13 października, godz. 11.00 Miasto na pamięć
Miejsce zbiórki: ul. Nadwiślańska 2-4, przed Cricoteką
(Bilet w cenie 10 zł obowiązuje zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci. Zasadą jest udział co najmniej dwóch osób (dziecka i osoby dorosłej), ale można również uczestniczyć w trójkach, czwórkach itd. Bilety do kupienia tylko przez stronę https://bilety.cricoteka.pl/)
Czasem mówimy, że znamy swoją okolicę na pamięć. Co to znaczy? Z czego składa się nasze miasto zapamiętane? Jak zapamiętujemy miejsce my, a jak inni? Spróbujemy się dowiedzieć jak wygląda miasto z naszej pamięci i wyobraźni. Podczas spaceru będziemy nasłuchiwać, liczyć kroki, chwytać kadry i zauważać różne aspekty miejsca, w którym się znajdujemy, a potem tworzyć „portret pamięciowy” okolicy.
Prowadzenie: Joanna Leonowicz – architektka. Mieszka w Krakowie, pracuje w niewielkiej rodzinnej pracowni projektowej, przeważnie zajmując się niemłodymi budynkami, które chcą coś zmienić w swoim życiu.
20 października, godz. 11.00 Tańczące kamienice. Spacer architektoniczny
Miejsce zbiórki: ul. Nadwiślańska 2-4, przed Cricoteką
(Bilet w cenie 10 zł obowiązuje zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci. Zasadą jest udział co najmniej dwóch osób (dziecka i osoby dorosłej), ale można również uczestniczyć w trójkach, czwórkach itd. Bilety do kupienia tylko przez stronę https://bilety.cricoteka.pl/)
Zapraszamy na performatywny, międzypokoleniowy spacer architektoniczny uliczkami Starego Podgórza. Razem będziemy badać ulice i kamienice Podgórza za pomocą różnych zmysłów. Poszukamy rytmów ulicy, tych które słychać oraz tych, które rozpoznajemy w przestrzeni innymi kanałami. Pobawimy się motywami architektonicznymi – kształtami, fakturami, detalami – i wprawimy je w ruch. Z prywatnych wrażeń i spostrzeżeń, z pomocą prostych narzędzi choreograficznych, stworzymy wspólnie krótką ruchowo-dźwiękową kompozycję, bazującą na wrażeniach zebranych w przestrzeni Podgórza i uwzględniającą różne perspektywy osób uczestniczących.
Spacer jest zaplanowany tak, by był dostępny dla wszystkich osób, które zechcą wziąć w nim udział. W praktyce, osoby uczestniczące dostaną proste ćwiczenia percepcyjne i propozycje działań ruchowych, którymi będziemy się razem bawić. Dla własnego komfortu sugerujemy ubrać się w wygodne stroje, dostosowane do prognozowanej pogody.
Prowadzenie: Zofia Noworól-Ostrowska – praktyczka i nauczycielka różnych form ruchu – improwizacji tańca, praktyk zmysłowych i jogi klasycznej. Od lat prowadzi działania bazujące na choreografii eksperymentalnej m.in. w przestrzeniach muzealnych, zapraszając uczestniczki i uczestników do subiektywnego, uważnego ich doświadczania. W pracy kieruje się przekonaniem, że wszyscy potrafimy w sobie właściwy sposób przyjmować i transformować rzeczywistość, czerpiąc z tego radość i poczucie łączności ze światem. Wierzy w twórczy potencjał zabawy.
27 października, godz. 11.00 Budujemy mosty – architektoniczny spacer po Krakowie
Miejsce zbiórki: koniec ulicy Miodowej, przy skrzyżowaniu z ulicą Krakowską, obok budynku pod adresem Krakowska 4
(Bilet w cenie 10 zł obowiązuje zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci. Zasadą jest udział co najmniej dwóch osób (dziecka i osoby dorosłej), ale można również uczestniczyć w trójkach, czwórkach itd. Bilety do kupienia tylko przez stronę https://bilety.cricoteka.pl/)
Dwa brzegi, wyspę z lądem, dwa miasta czy ludzi – w życiu zawsze lepiej łączyć niż dzielić! W czasie spaceru po Kazimierzu i Podgórzu porozmawiamy o architekturze i kulturze, o historii i teraźniejszości, o przepaściach, które można zasypać za pomocą porozumienia. Spacer zakończy się okazją do tego, żeby popracować nad swoją propozycją nowego mostu dla Krakowa.
Prowadzenie: Alicja Zioło – licencjonowana przewodniczka po Krakowie, inicjatorka projektu „Chodźże na wycieczkę!”, niezależna aktywistka dbająca o zabytki i dziedzictwo niematerialne Krakowa. Z pochodzenia dębiczanka, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, w pracy przewodnickiej skupia się na herstorii Krakowa i dziejach lokalnej społeczności żydowskiej. Autorka książki „Krakowianki. Twarze polskiej herstorii”, która została wyróżniona Nagrodą Kraków Miasto Literatury UNESCO.
Inspiracją dla podejmowanych działań są Kantorowskie fotokolaże „Pomniki architektury niemożliwej” – cykl fotomontaży, w których artysta wprowadza do przestrzeni Krakowa nietypowe przedmioty przeskalowane do ogromnych rozmiarów. Prace powstały w 1970 roku. W 1971 r. na wystawie w Galerii Foksal Kantor zaprezentował trzy wielkoformatowe fotografie na płótnie, na których widać kolosalne krzesło stojące na Rynku Głównym w Krakowie, most-wieszak przerzucony przez Wisłę koło Wawelu oraz żarówkę ustawioną na Małym Rynku. Są one inspiracją do działań, które będą podejmowały zabawę z przestrzenią miejską, codziennymi przedmiotami i ich znaczeniami zmieniającymi się w zależności od miejsca, w którym się znajdują.
Kantor wielokrotnie odwołuje się do przestrzeni, która kształtuje formy, jest sama w sobie narzędziem i powodem kreacji. W „Lekcjach mediolańskich”, czyli w zapisie pracy reżysera z grupą włoskich aktorów w Piccolo Teatro di Milano, artysta mówi wprost: „To przestrzeń RODZI formy! Przestrzeń warunkuje stosunki form i ich NAPIĘCIE. NAPIĘCIE jest głównym aktorem przestrzeni. WIELO-PRZESTRZEŃ…”. Pełny tekst publikacji jest swoistym manifestem, wizją teatru, w którym przestrzeń odgrywa zasadnicze znaczenie. Zapis pracy artysty z młodymi aktorami jest jednocześnie rzadkim dokumentem, który odzwierciedla jego podejście do pedagogiki. Ta rozumiana jest przez Kantora jako towarzyszenie w procesie poznawania i doświadczania sztuki w sposób indywidualny, osobisty, sensoryczny.
Po wielu latach powracamy do poszukiwań Kantora, by podjąć działania, w których również główną rolę gra przestrzeń. Wrzesień roku 2014 stał się dla Cricoteki momentem zwrotnym, spowodowanym przeprowadzką do siedziby przy ul. Nadwiślańskiej w Krakowie. Nowy budynek Cricoteki stwarza szerokie możliwości działań. Fascynuje, ale też onieśmiela, zastanawia, budzi różnorodne emocje i domaga się nieoczywistej, twórczej analizy. Łącząc perspektywę historyczną i współczesną, budujemy program, który w nowoczesny sposób pokaże, że przestrzeń wokół nas to nie tylko wznoszenie konstrukcji i architektury, ale i oprawa naszego życia codziennego, mająca bezpośredni wpływ na to, jak się czujemy.
Pierwsze sześć edycji programu Laboratorium – Laboratorium Dźwięku w 2015, Laboratorium Zmysłów w 2016, Laboratorium w Archiwum w 2017 roku, Laboratorium sceny w 2018, Laboratorium kostiumu w 2020 i Laboratorium obiektu w 2021 – pokazały, że potrzeba międzypokoleniowych działań jest ogromna, a sprzyja temu wielowątkowa i bogata sztuka Tadeusza Kantora.
Premiera książki dla dzieci o architekturze i patrzeniu na przestrzeń: wrzesień 2024
Minione spacery:
8 września, godz. 11.00 Nowe wspaniałe światy. Literacki spacer po Podgórzu
Miejsce zbiórki: pod pomnikiem Juliusza Leo (róg Józefińskiej i Nadwiślańskiej)
(Bilet w cenie 10 zł obowiązuje zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci. Zasadą jest udział co najmniej dwóch osób (dziecka i osoby dorosłej), ale można również uczestniczyć w trójkach, czwórkach itd. Bilety do kupienia tylko przez stronę https://bilety.cricoteka.pl/)
Podczas spaceru wspólnie poszukamy literackich tropów w nieoczekiwanych miejscach. Spróbujemy wyobrazić sobie jak wyglądałaby dzielnica oczami Kantora, zastanowimy się, gdzie mógłby zamieszkać Lem, czy można uciec przed Gombrowiczowską „gębą” i do czego służy nam poezja konkretna. Napotkane na drodze literackie ślady posłużą nam to wyobrażenia sobie nowych, własnych światów i snucia osobistych opowieści osadzonych w znanej dobrze przestrzeni.
Prowadzenie: Elżbieta Foltyniak – studiowała filologię polską oraz etnologię i antropologię kulturową na Uniwersytecie Jagiellońskim. Obecnie kierowniczka Działu Literackiego Krakowskiego Biura Festiwalowego. Od lat współtworzy zespół Krakowa Miasta Literatury UNESCO i zarządza międzynarodowymi projektami literackimi.
Laboratorium przestrzeni ma charakter badawczy. Jego program w niekonwencjonalny sposób podda tytułowe zagadnienie twórczej interpretacji, pozwoli na zbudowanie kompleksowego programu w kontekście przestrzeni muzealnych i teatralnych, a także wykorzystanie zasobów archiwum w nieoczywisty sposób, wzbogacając o nowe praktyki i aktywny model uczestnictwa w kulturze. Polem działań merytorycznych i edukacyjnych projektu jest sztuka współczesna oraz dyscypliny kreatywne, dla których teatr, sztuka i architektura w szerokim rozumieniu jest sferą eksperymentu i działań w międzypokoleniowym gronie.
Inspiracją dla podejmowanych działań są Kantorowskie fotokolaże „Pomniki architektury niemożliwej” – cykl fotomontaży, w których artysta wprowadza do przestrzeni Krakowa nietypowe przedmioty przeskalowane do ogromnych rozmiarów. Prace powstały w 1970 roku. W 1971 r. na wystawie w Galerii Foksal Kantor zaprezentował trzy wielkoformatowe fotografie na płótnie, na których widać kolosalne krzesło stojące na Rynku Głównym w Krakowie, most-wieszak przerzucony przez Wisłę koło Wawelu oraz żarówkę ustawioną na Małym Rynku. Są one inspiracją do działań, które będą podejmowały zabawę z przestrzenią miejską, codziennymi przedmiotami i ich znaczeniami zmieniającymi się w zależności od miejsca, w którym się znajdują.
Kantor wielokrotnie odwołuje się do przestrzeni, która kształtuje formy, jest sama w sobie narzędziem i powodem kreacji. W „Lekcjach mediolańskich”, czyli w zapisie pracy reżysera z grupą włoskich aktorów w Piccolo Teatro di Milano, artysta mówi wprost: „To przestrzeń RODZI formy! Przestrzeń warunkuje stosunki form i ich NAPIĘCIE. NAPIĘCIE jest głównym aktorem przestrzeni. WIELO-PRZESTRZEŃ…”. Pełny tekst publikacji jest swoistym manifestem, wizją teatru, w którym przestrzeń odgrywa zasadnicze znaczenie. Zapis pracy artysty z młodymi aktorami jest jednocześnie rzadkim dokumentem, który odzwierciedla jego podejście do pedagogiki. Ta rozumiana jest przez Kantora jako towarzyszenie w procesie poznawania i doświadczania sztuki w sposób indywidualny, osobisty, sensoryczny.
Po wielu latach powracamy do poszukiwań Kantora, by podjąć działania, w których również główną rolę gra przestrzeń. Wrzesień roku 2014 stał się dla Cricoteki momentem zwrotnym, spowodowanym przeprowadzką do siedziby przy ul. Nadwiślańskiej w Krakowie. Nowy budynek Cricoteki stwarza szerokie możliwości działań. Fascynuje, ale też onieśmiela, zastanawia, budzi różnorodne emocje i domaga się nieoczywistej, twórczej analizy. Łącząc perspektywę historyczną i współczesną, budujemy program, który w nowoczesny sposób pokaże, że przestrzeń wokół nas to nie tylko wznoszenie konstrukcji i architektury, ale i oprawa naszego życia codziennego, mająca bezpośredni wpływ na to, jak się czujemy.
Pierwsze sześć edycji programu Laboratorium – Laboratorium Dźwięku w 2015, Laboratorium Zmysłów w 2016, Laboratorium w Archiwum w 2017 roku, Laboratorium sceny w 2018, Laboratorium kostiumu w 2020 i Laboratorium obiektu w 2021 – pokazały, że potrzeba międzypokoleniowych działań jest ogromna, a sprzyja temu wielowątkowa i bogata sztuka Tadeusza Kantora.
Terminy międzypokoleniowych spacerów na tropach architektury: 8, 15, 22, 29 września oraz 6, 13, 20, 27 października 2024
Terminy wydarzeń w partnerskich teatrach: wrzesień–październik 2024
Premiera książki dla dzieci o architekturze i patrzeniu na przestrzeń: wrzesień 2024
Szczegółowy harmonogram wszystkich wydarzeń zostanie opublikowany 2 września.
Kuratorka projektu: Justyna Droń
Identyfikacja graficzna: Kasia Walentynowicz
Promocja: Małgorzata Kmita-Fugiel, Zofia Mikołajska
Opieka publiczności: Aleksandra Treder
Współpraca: Daniel Arbaczewski, Joanna Geroch, Adam Gibki, Anna Grajewska, Katarzyna Krajewska, Anna Kurelska, Magdalena Link-Lenczowska, Aldona Mikulska, Agnieszka Oprządek, Tomasz Pietrucha, Anna Pulit, Małgorzata Raczkowska, Anna Rejowska, Anna Rochowska, Luna Sawka, Joanna Stoike-Stempkowska, Magdalena Szuster, Helena Świegocka, Monika Tomczyk, Olena Yanushewska, Natalia Zarzecka, Dorota Ziajko
Partnerzy projektu: Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, Miejski Teatr Miniatura w Gdańsku, Teatr im. Wilama Horzycy w Toruniu, TR Warszawa, Teatr Muzyczny w Łodzi, Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, Wrocławski Teatr Lalek
Patroni medialni: Radio Kraków, Radio Kraków Kultura, Głos Seniora, e-teatr, TVP Kultura
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
