Kostium / Rzeźba / Ciało. Obiekty teatralne Kantora – Narodowe Muzeum Sztuki Współczesnej w Bukareszcie

„Dzieła te nie powstały z doraźnej i przemijającej potrzeby danego spektaklu. Lecz związane są ściśle z ideami, które definiują moją twórczość. […] Posiadają wystarczającą ilość napięcia wewnętrznego i samodzielnego sensu, aby być autonomicznymi dziełami sztuki.” – Tadeusz Kantor.

Punktem wyjścia wystawy jest spojrzenie na kostiumy jako autonomiczne dzieła sztuki, posiadające wystarczającą ilość napięcia, własną biografię i materialność będąc jednocześnie przedłużeniem przestrzeni, jak i ciała aktora. Waga materialności u Kantora jest szczególna. Przedmioty na scenie to nie tylko „resztki” czy „strzępy”, jak sam często mówił, ale także opowieść o ludzkiej kondycji, przemijaniu i obecności. Obiekty teatralne i kostiumy stawały się formami rzeźbiarskimi, balansującymi na granicy między ciałem a przestrzenią, między ideą a fizycznością, między pamięcią zbiorową a indywidualnością. Kostiumy, tracące formę ludzką lub te, które ją imitują, przekształcają się w pełnoprawne dzieła. To swoiste ciało-rzeźby, które zasługują na status rzeźb, będąc jednocześnie nierozerwalnie złączonymi z cielesnością aktora. Materia sceniczna, złożona z intensywnych obrazów, metaforycznych obiektów i żywego ciała, stawała się polem eksperymentu, ale i namysłu nad przemijaniem, pamięcią, śmiercią.

Obiekty prezentowane na wystawie obrazują wyjątkową zdolność artysty do tworzenia własnego teatralnego języka: niepodrabialnego, głęboko zakorzenionego w polskiej historii i doświadczeniu XX wieku. Pokazują również wrażliwość Kantora na światowe nurty artystyczne — dadaizm, informel czy konstruktywizm. Swoista rewizja materialności dokonywana przez artystę wprost odnosi się też do rumuńskiej kultury poprzez cztery kostiumy zaprojektowane przez Kantora do spektaklu „Nosorożec” (1961) na podstawie sztuki Eugène’a Ionesco w reżyserii Piotra Pawłowskiego w Starym Teatrze w Krakowie. Tym wielobarwnym, bogatym plastycznie kostiumom towarzyszą inne, bardziej osobiste realizacje – od obiektów inspirowanych Witkacym, przez papierowe kostiumy z crioctage`u „Gdzie są niegdysiejsze śniegi”, aż po instalacje pochodzące z ostatnich przedstawień Kantora zaliczanych do okresu Teatru Śmierci: „Umarłej klasy” i „Dziś są moje urodziny”. Częścią prezentacji stają się obiekty, które zrywają z tradycyjną formą kostiumu – autorska rekonstrukcja Goplany z „Balladyny” czy „Nieletnia” na stelażu.

Wystawa jest zaproszeniem do odkrywania historii teatru Tadeusza Kantora, a także prześledzenia idei, wpływów, fascynacji, które za nim stały. Ekspozycja to także przestrzeń do refleksji nad tym, jak artysta budował napięcia, jak traktował materię i formę oraz jak jego teatr przekształcał się w coś, co istnieje poza czasem – jako zbiór artystycznych przedmiotów, który do dziś pulsuje i nie przestaje oddziaływać. To właśnie tam — między żywą wyobraźnią a ciałem — rodzi się Kantorowski teatr: wizjonerska synteza formy, emocji i przestrzeni. Teatr, który nie kończy się w chwili zejścia ze sceny, lecz trwa — w materii, w pamięci, w wyobraźni następnych pokoleń.

Kuratorzy 

Justyna Droń, Bogdan Renczyński

Koordynacja 

Justyna Droń, Sandra Demetrescu, Nicoleta Coman

Tłumaczenia 

Sabra Daici, Monika Ujma

Program towarzyszący 

Justyna Droń, Mădălina Tichie

Oświetlenie 

Mariusz Gąsior

Identyfikacja wizualna 
Bogdan Ceaușescu

Promocja 
Mădălina Tichie, Małgorzata Kmita-Fugiel, Zofia Mikołajska, Andrea Nikolov

Współpraca 

Călin Dan, Joanna Geroch, Joanna Gorzałczany, Magdalena Link-Lenczowska, Kateryna Marchenko, Aldona Mikulska, Agnieszka Oprządek, Małgorzata Paluch-Cybulska, Tomek Pietrucha, Paweł Rutkowski, Luna Sawka, Ionuț Sociu, Natalia Zarzecka

Organizatorzy

Cricoteka, MNAC

Patroni medialni

scena.ro, TVP3 Kraków, Radio Kraków, Radio Kraków Kultura, Niezła Sztuka, Black Rhino Radio, Curatorial.ro, Empower Artists Magazine, GoKid.ro, Igloo Media, Propagarta, Radio Guerrilla, Revista Arhitectura, Revista ARTA, Revista Matca, Revista Zeppelin, RFI România, Supereroi printre noi, The Institute, Ziarul Metropolis, Zile și Nopți București

Partnerami wystawy są Instytut Adama Mickiewicza i Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego – organizatorzy Sezonu Kulturalnego Polska-Rumunia 2024-2025

„110/70/50/35 – Rok jubileuszowy Tadeusza Kantora” objęto honorowym patronatem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego