ANTY-WYSTAWA, CZYLI WYSTAWA POPULARNA

Urządzam moją wystawę 937 eksponatów, nazywam ją
wystawą popularną.
Była ona rezultatem rocznej pracy, przygotowań,
zabiegów, całego procesu zmian, jakie dokonywały
się w tym czasie w moich pojęciach o dziele sztuki,
jego funkcji i jego losach.
Była pierwszym u nas e n v i r o n n e m e n t.
Posiadała cechy h a p p e n i n g owe,
rzeczywistości gotowej.
[Tadeusz Kantor, 1963]¹

Zorganizowana przez Tadeusza Kantora w 1963 roku, w krakowskiej Galerii Krzysztofory, Wystawa Popularna (określana przez artystę również mianem Anty-Wystawy) była próbą nowego zdefiniowania przedmiotu, jego funkcji i możliwości kreacyjnych. Podczas Wystawy Popularnej eksponowane były na sznurach do suszenia bielizny, w pudłach, w kufrach, niemal w totalnym bałaganie przedmioty należące do marginesu twórczości artysty – dokumenty, notatki, szkice, rysunki, zdjęcia, kostiumy teatralne, wycinki z gazet, itp. Celem wystawy była degradacja pojęcia dzieła sztuki jako wyodrębnionego, zamkniętego w swojej strukturze i systemie odcinka twórczości. Równocześnie była ona próbą zmiany dotychczasowych funkcji i sensu wystawy plastycznej i percepcji widza. Brak „obrazów” – pisał Kantor w manifeście – zmienia percepcję widza z analitycznej i kontemplacyjnej w płynną i aktywną nieomal współobecność w owym polu żywej rzeczywistości.

Fragment manifestu  Anty-Wystawy

Dzieło – materialny produkt kreacji – uznałem za fakt podejrzany i zbyt oficjalny. Zdecydowałem się ujawnić wówczas jego obraz skrzętnie wymazywany z pamięci, usuwany sprzed oczu widzów, by nie pomniejszać wartości dzieła, niemal pomnika. Uznałem za twórczość wszystko to, co się składało na ten czas niespokojny i mroczny: wszystkie te szczegóły, być może nie wygładzone i niereprezentatywne, często wstydliwe, takie ni w pięć ni w dziewięć, niesforne, ale stanowiące oryginalną, nieporównywalną z niczym pierwotną materię tworzenia. Pokazywałem po prostu wszystko to, co się składało na proces przygotowywania dzieła sztuki. [Wypowiedź  Tadeusza Kantora dot. Wystawy popularnej, lipiec 1980]²

1. Tadeusz Kantor, Anty-Wystawa, czyli Wystawa Popularna (w:) Tadeusz Kantor. Metamorfozy. Teksty o latach 1938-1974, oprac. K. Pleśniarowicz, Księgarnia Akademicka Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2000, s. 247.
2. Krzysztof Miklaszewski, Spotkania z Tadeuszem Kantorem, TKECh, Kraków 1992, s. 72.

oprac. Justyna Michalik

„Wystawa Popularna”, Galeria Krzysztofory, Kraków, 1963, fot. Tadeusz Chrzanowski

„Wystawa Popularna”, Galeria Krzysztofory, Kraków, 1963, fot. Tadeusz Chrzanowski