Multipart
21 lutego 1970 roku, w warszawskiej Galerii Foksal Tadeusz Kantor zorganizował akcję zatytułowaną Multipart (nazwa powstała ze zbitki słów multiplikacja i partycypacja). Wystawiono wówczas 40 jednakowych, numerowanych egzemplarzy obrazu wykonanych według wskazówek artysty – do białego płótna o formacie 110×120 przytwierdzono zgnieciony parasol, całość pomalowano na biało i zatytułowano parapluie-emballage. Następnie, na wernisażu, wszystkie obrazy sprzedano po dość niskiej cenie. Nabywcy podpisali z Kantorem umowę, zgodnie z którą na obrazie można było: pisać obelgi, pochwały, słowa uznania, wyrazy współczucia, wyrazy najgorsze (…) wymazywać, przekreślać, rysować (…) zrobić z obrazem co się chce (…) podziurawić, spalić (…) sprzedać, odkupić, spekulować, ukraść 1. Ponadto nowi właściciele zobowiązani byli do ponownego pokazania obrazów w Galerii Foksal po okresie używania płótna.
20 lutego 1971 roku zorganizowano wystawę pt. Ostatni etap „Multipartu” Tadeusza Kantora, podczas której zaprezentowano 25 nadesłanych parapluie-emballage po rocznej partycypacji nabywców. Część egzemplarzy została zniszczona lub sprzedana, część kolekcjonerów nie odpowiedziała na prośbę o ponowne wystawienie. Dominującą formą partycypacji okazało się wypełnianie białego płótna zapiskami i różnego typu przedmiotami na zasadzie kolażu.
Grupa studentów Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej postanowiła zakupiony przez siebie obraz ponieść jako transparent w pochodzie 1-majowym w 1970 roku, a następnie uroczyście zakopać niedaleko Galerii Foksal, w ogrodzie Pałacu Zamoyskich w Warszawie. Wydarzenie to utrwalił film Krzysztofa Kubickiego i Marka Młodeckiego pt. Multipart.
Numer 8 nabyła nieletnia Idalia Bargiełowska, parasol rozbebeszyła, a na płótnie wypisała różne myśli (…) Pani Ewa Partum, studentka ASP, nabyła numer 17 i wystawiła go, dolepiając komiks, w którym opowiada, że pracę prof. Kantora przedstawiła jako własne dzieło dyplomowe. (…) Ktoś nie tknął parasola, zostawił go dziewiczym i napisał, że przewiduje, iż wszyscy zniszczą swoje obrazy i w ten sposób jego egzemplarz multipli stanie się unikatem. (…) 2.
W akcji Multipart Tadeusz Kantor próbował zakwestionować pojęcie dzieła sztuki – dzieła autorskiego, efektu twórczości – odstępując od jego osobistej realizacji, przedstawiając jedynie koncepcję i opis techniczny. Zaprzeczając unikalności dzieła sztuki i pozbawiając go godności zakwestionował równocześnie pozycję muzeów, galerii i kolekcjonerów.
1. Tadeusz Kantor, Multipart – Warunki umowy, (w:) Tadeusz Kantor. Metamorfozy. Teksty o latach 1938-1974, oprac. K. Pleśniarowicz, Księgarnia Akademicka Wydawnictwo Naukowe, Kraków 2000, s. 508-509.
2. Bywalec II, Ćwiartka pod parasol, „Polityka”, nr 11, 13 III 1971, przedruk (w:) Tadeusz Kantor i Artyści Teatru Cricot 2, red. J. Chrobak, J. Michalik, Cricoteka, Kraków 2009, s. 66.
oprac. Justyna Michalik
Ostatni etap Multipartu, Galeria Foksal, Warszawa, 1971, fot. P. Barącz
Ostatni etap Multipartu, Galeria Foksal, Warszawa, 1971, obraz Idalii Bargiełowskiej, fot.P. Barącz
