Spotkanie wokół książki „Nowosielski w Małopolsce. Sztuka sakralna”
Spotkanie wokół książki Krystyny Czerni Nowosielski w Małopolsce. Sztuka sakralna
17 grudnia 2015, godz. 17:00
Wstęp wolny
Wydawnictwo o sakralnych realizacjach Jerzego Nowosielskiego – zrealizowanych na terenach obecnej Małopolski – powstało z potrzeby dokumentacji, popularyzacji i konieczności otoczenia opieką tych dzieł.
Twórczość Nowosielskiego stanowi przykład wielokulturowego dziedzictwa Rzeczypospolitej. Sztuka sakralna tego artysty nie doczekała się dotąd rzetelnej dokumentacji i interpretacji. Malarstwo „świeckie”, z obszaru „profanum” tego artysty, dokumentowane jest przez Muzeum Narodowe i Fundację Nowosielskich, jest opisane i zinwentaryzowane. Dotychczasowe opracowania nie obejmują jednak sztuki sakralnej, funkcjonującej poza zainteresowaniem badaczy i poza kontrolą państwowych instytucji. W rezultacie tych zaniedbań – konkretne obiekty ulegają stopniowej degradacji i zniszczeniu.
Przygotowanie kompletnej monografii realizacji sakralnych Jerzego Nowosielskiego, miejmy nadzieję, pozwoli na skuteczniejsze objęcie ich opieką naukową i konserwatorską. Przyczyni się także do popularyzacji ważnego zjawiska w historii polskiej sztuki współczesnej. Fakt, że dorobek malarza tej miary w zakresie sztuki religijnej, nie doczekał się dotąd solidnej monografii i interpretacji, jest ogromnym zaniedbaniem. Celem projektu jest właśnie wypełnienie tej luki.
Jak pisano w recenzjach książek o tym artyście, wydanych w ostatnich latach przez ZNAK, Nowosielski to „artysta, który zmienił na zawsze oblicze polskiej sztuki i wywiera wpływ na kolejne pokolenia twórców. Człowiek pomnik, ale z wszelkimi słabościami i bolesnymi rozdarciami. Ecce homo: Nowosielski”. Dlatego naszym obowiązkiem jest dokumentowanie jego pełnej spuścizny.
Sztuka monumentalna Jerzego Nowosielskiego jest ewenementem na skalę europejską. W dziele aranżacji wnętrz sakralnych Nowosielski jest spadkobiercą tradycji przełomu wieków: związanej także z Krakowem sztuki wielkich wizjonerów, „reżyserów przestrzeni” i architektów religijnej wyobraźni: Jana Matejki, Stanisława Wyspiańskiego, Józefa Mehoffera. Krakowski artysta jest jedynym europejskim malarzem, który z sukcesem odnowił kanoniczną konwencję ikony, łącząc tradycję ikonopisania z najcenniejszymi zdobyczami XX-wiecznej awangardy.
Dla współczesnej świadomości kulturowej szczególne znaczenie ma fakt, że Nowosielski – artysta o polsko-ukraińskich korzeniach – w swojej sztuce sakralnej nawiązywał do bogatego, wielokulturowego dziedzictwa Rzeczypospolitej: tradycji ikony galicyjskiej, sztuki łemkowskiej, malarstwa tablicowego, a także do tradycji pierwszych wieków chrześcijaństwa i kultury Starożytnych Kościołów Wschodnich – obrządku koptyjskiego, syriackiego, ormiańskiego. Wychowanie w tradycji Kościoła Wschodniego, nowicjat w studyckiej Ławrze św. Jana Chrzciciela pod Lwowem i nauka w tamtejszej szkole pisania ikon oraz głębokie i wszechstronne wykształcenie teologiczne pozwoliły Nowosielskiemu na sformułowanie oryginalnej, odważnej ikonografii, uderzającej swoją odmiennością i powagą. Ikony Nowosielskiego są próbą przewartościowania i wzbogacenia wielowiekowej tradycji sztuki sakralnej Kościoła Wschodniego. Są przykładem polsko-ukraińskiego dziedzictwa kulturowego świadczącego o niezwykłym bogactwie i potencjale ukrytym w tradycji i historii tej części Europy.
Realizacje Jerzego Nowosielskiego tworzone dla potrzeb liturgicznych są ewenementem na skalę międzynarodową, i jako takie z pewnością zasłużyły na kompletną dokumentację i pogłębioną analizę. Wydarzenia ostatnich dni i miesięcy, potwierdzają, że twórczość Jerzego Nowosielskiego nadal bywa niedoceniana, niezrozumiana a przez to skazana na decyzje nieświadomych zarządców, właścicieli i opiekunów dzieł tego artysty, często niewłaściwe i nieodwracalne, przyczyniające się do zniszczeń, zamalowań (przykład polichromii w Olszynach), czy likwidacji przestrzeni zaprojektowanych w całości przez tego krakowskiego Mistrza (kaplica Fundacji św. Włodzimierza w Krakowie).
Spis treści
1. Mnich w środku Krakowa. Jerzy Nowosielski i tradycje sztuki wschodniej na ziemiach Małopolski
2. Obrazy Jerzego Nowosielskiego w zbiorach publicznych – Kraków i Małopolska
3. Polichromia w kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Zbylitowskiej Górze (1956–1957)
4. Polichromia w kościele pw. Imienia NMP w Olszynach (1956–1957)
5. Polichromia w kościele pw. św. Bartłomieja Apostoła w Jerzmanowicach (1960–1961)
6. Ikony w kaplicy ss. Jadwiżanek w Krakowie (1960–1991)
7. Ikony dla opactwa oo. Benedyktynów w Tyńcu (1962–1976)
8. Ikonostas do kaplicy w kościele oo. Dominikanów pw. Świętej Trójcy w Krakowie (1966)
9. Ikony i polichromia w cerkwi prawosławnej pw. Zaśnięcia NMP w Krakowie (1966–1992)
10. Ikony dla cerkwi greckokatolickiej w Krakowie (1972–1998)
11. Mandylion do Kaplicy Trzeciego Upadku w Zubrzycy Górnej (1972)
12. Wystrój kościoła oo. Franciszkanów-Reformatów pw. Niepokalanego Poczęcia NMP w Krakowie (1977–1978)
13. Ikony do kaplicy ss. Oblatek Serca Jezusa w Tyńcu (1990)
14. Kaplica pw. św. św. Borysa i Gleba Fundacji św. Włodzimierza w Krakowie (1995)
15. Polichromia refektarza i witraże w cerkwi prawosławnej pw. Zaśnięcia NMP w Krakowie (1995–1997)
16. Niezrealizowane projekty i zniszczone realizacje sakralne w Małopolsce
17. Testament Jerzego Nowosielskiego
Autorzy:
Krystyna Czerni (ur. 1957) – krytyk i historyk sztuki. W latach 80. jej teksty o sztuce na łamach pism bezdebitowych towarzyszyły Ruchowi Kultury Niezależnej. W latach 90. współpracowała z Telewizją Kraków (audycje Album Krakowskiej Sztuki i Sztukateria). Na stałe związana z Instytutem Historii Sztuki UJ, zajmuje się sztuką polską xix i xx wieku oraz problemami sztuki sakralnej. Publikowała w wielu periodykach kulturalnych, czasopismach fachowych i katalogach wystaw. Opracowuje edytorsko prace wybrane Mieczysława Porębskiego dla Wydawnictwa Literackiego oraz eseje i wywiady Jerzego Nowosielskiego dla Wydawnictwa Znak. Wydała m.in.: Nie tylko o sztuce (1993), Rezerwat sztuki (2000), Kantor – malarstwo, teatr. Przewodnik po twórczości artysty (2003), Nowosielski (2006), Nietoperz w świątyni. Biografia Jerzego Nowosielskiego (2011), Tadeusz Kantor. Spacer po linie (2015). Obecnie pracuje nad monografią sztuki sakralnej Jerzego Nowosielskiego i nad redakcją korespondencji Tadeusza Różewicza.
Fotografie:
Marian Curzydło (ur. 1959) – fotograf, członek Związku Polskich Artystów Fotografików. Jego pierwsze fotografie ukazały się w druku już w latach 70. Zaliczany do pionierów rodzącej się po transformacji systemowej polskiej fotografii reklamowej, w 1996 roku uhonorowany najważniejszą w latach 90. nagrodą branży reklamowej. Twórca nie tylko fotografii, ale także projektów i grafik do tysięcy publikacji – od pojedynczych fotografii produktu, przez wielostronicowe katalogi, plakaty, kalendarze aż po billboardy. Poza czysto komercyjnymi pracami fotograficznymi jest autorem eksperymentalnych projektów fotografii artystycznej. Autor kilku indywidualnych wystaw fotograficznych w kraju i za granicą. Juror konkursów fotograficznych i festiwali reklamy, były prezes Okręgu Krakowskiego ZPAF. Jego prace znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum Historii Fotografii w Krakowie.
Wydawca:
Małopolska Fundacja Muzeum Sztuki Współczesnej