Powrót Odysa, 1944

 I Sekwencja spektaklu. Odys siada ciężko na lufie armatniej... Odys: Tadeusz Brzozowski fot. Zbigniew Brzozowski

Odys: Tadeusz Brzozowski
Penelopa: Jadwiga Lauowa
Telemak: Marta Stebnicka
Pastuch I: Andrzej Cybulski
Pastuch II: Ali Bunsch
Femios: Marcin Wenzel
Melanto: Anna Chwalibożanka
Zalotnicy: Andrzej Cybulski, Ali Bunsch, Marcin Wenzel, Franciszek Puget

Reżyseria: Tadeusz Kantor
Muzyka: Janina Garścia 

"Nie ogląda się dzieła teatru
jak obrazu
dla estetycznych wzruszeń,
ale przeżywa się je konkretnie.
Nie mam żadnych sztucznych kanonów,
Nie czuję się związany z żadną epoką przeszłą,
są one dla mnie nieznane i nie ciekawią mnie.
Czuję tylko wielkie zobowiązanie wobec epoki, w której
żyję i wobec ludzi żyjących obok mnie.
Wierzę, że jedna całość może pomieścić barbarzyństwo
obok subtelności, tragizm obok rubasznego śmiechu, że
całość powstaje kontrastami i im kontrasty są większe
całość staje się namacalniejsza,
konkretniejsza,
żywsza.(...)"

(Tadeusz Kantor, Metamorfozy. Teksty o latach 1938 - 1974, wybór i opracowanie Krzysztof Pleśniarowicz, Cricoteka, Księgarnia Akademicka, Kraków 2000, s. 62)

 IX sekwencja spektaklu: Odys podejmuje łuk... scena zbiorowa fot. Zbigniew Brzozowski

"Odys musi powrócić NAPRAWDĘ.
Byłoby nieuczciwością stwarzać w tym celu jakąś obłudną iluzję Itaki.
Wszystko wokół niego musi być wielkie, wszystko musi być powiedziane
poważnie, bez osłonek.
Byłoby czymś małodusznym sporządzać dla wielkiej Odysowej tragedii
kolumny papierowe i morze ze szmat. Chcę aktorów umieścić na prostych
pakach, drabinach czy krzesłach - odebrać im w odpowiednich
momentach kostiumy - zrezygnować z wartości estetycznych - wprowadzić  p r z y p a d k o w o ś ć,
a nawet b e z ł a d - aby powrót stał się jak najbardziej konkretny.
Odys powraca na  s c e n ę  i na scenie z mozołem stwarza sobie iluzję Itaki.
Musi się raz w końcu zerwać w teatrze z estetyzowaniem.
Teatr jest terenem, gdzie prawa sztuki ścierają się z przypadkowością życia i z tego wynikają najsilniejsze konflikty. (...)"

(Tadeusz Kantor, Metamorfozy. Teksty o latach 1938 - 1974, wybór i opracowanie Krzysztof  Pleśniarowicz, Cricoteka, Księgarnia Akademicka, Kraków 2000, s.73-74)