Bereś – wernisaż wystawy

Od 21 marca do 8 grudnia 2024 roku w Cricotece trwać będzie wystawa Jerzego Beresia – jednego z najważniejszych awangardowych artystów polskich. „Bereś” to pierwsza od śmierci artysty w 2012 roku duża prezentacja jego twórczości, na którą składają się ściśle ze sobą powiązane dwa nurty: rzeźby i manifestacje. Planowany jest też rozbudowany program towarzyszący – do dialogu z twórczością Beresia zostaną zaproszeni performerzy i performerki. Zaplanowano również możliwość nawiązania bezpośredniej relacji z częścią oryginalnych obiektów poprzez ich dotykanie i wprawianie w ruch.

Wystawa Jerzego Beresia w Cricotece, realizowana we współpracy z Fundacją Marii Pinińskiej-Bereś i Jerzego Beresia, odbywa się w 60 rocznicę pierwszej indywidualnej wystawy artysty zorganizowanej z inicjatywy Grupy Krakowskiej w Galerii Krzysztofory. Jest kontynuacją linii programowej Cricoteki badaniamożliwości aktualizowania, zabezpieczenia i prezentowania archiwów oraz spuścizny artystów zajmujących się sztuką efemeryczną, niejako organicznie splecioną z osobą twórcy, a przy tym prezentacji artystów i zjawisk znajdujących się w orbicie twórczości Tadeusza Kantora. W przypadku Beresia ten dialog i dyskusja z Kantorem były intensywne i znaczące za życia obu twórców, stanowiły też ważną część działalności Galerii Krzysztofory – kolebki krakowskiej (i nie tylko) awangardy.

Na ekspozycji zostaną zaprezentowane rzeźby ze wszystkich okresów twórczości Beresia (od 1956 do 2012 r.), filmy archiwalne oraz wideoeseje, komentujące jego dorobek performatywny. W narracjach towarzyszących wystawie zespół kuratorski – Jerzy Hanusek, Kamil Kuitkowski i Natalia Zarzecka – za nadrzędny cel stawia przybliżenie jednego z najważniejszych artystów polskich współczesnej publiczności, czemu służyć ma zestawienie wątków i kontekstów, w których i wobec których działał, a które dziś okazują się nadal aktualne. Bereś jako artysta niepokorny, kontestujący porządki estetyczne, społeczne i polityczne pozwala odczytywać siebie na nowo, zarówno wobec teraźniejszych sytuacji politycznych, jak i nurtów postantropocentrycznych, kwestionujących dotychczasową (nadrzędną) pozycję człowieka w świecie.

Wystawa„Bereś” będzie wreszcie, poza sztuką pozostającego w jej tytule artysty, eksplorować modele wystawiennicze, traktując ją samą jako punkt wyjścia do dalszych działań. W tym wypadku będzie to rozbudowany performatywny program towarzyszący i dostępnościowy – oparty, zgodnie z pierwotnymi zamysłami artysty, na możliwości nawiązania bezpośredniej relacji z częścią obiektów, poprzez ich dotykanie i wprawianie w ruch. Także układ wystawy będzie poddany zmianom w czasie jej trwania. W programie poruszony zostanie ponadto wątek problemów konserwatorskich dotyczących zachowania i rekonstrukcji rzeźb oraz działań akcyjnych po śmierci artysty – w jego ramach z udziałem publiczności składane będą wybrane prace Beresia, a na krakowskim Rynku Głównym odbędzie się także odtworzenie „Manifestacji romantycznej”.

Wydarzeniu w Cricotece towarzyszyć będzie katalog z dokumentacją fotograficzną wystawy oraz tekstami Magdaleny Ujmy, Marty Smolińskiej, Krzysztofa Siatki i kuratorów, a także wspomnieniowa książka córki artysty, Bettiny Bereś, „Awangarda między kuchnią a łazienką” (współpraca wydawnictwa Universitas, Fundacji Marii Pinińskiej-Bereś i Jerzego Beresia oraz Cricoteki).

Jerzy Bereś (1930–2012) – rzeźbiarz i akcjonista. Uczeń Xawerego Dunikowskiego.

Rzeźby Beresia z cyklu „Zwidy” (1960–66), zbudowane z nieobrobionych pni, drągów, kamieni i powrozów, nie mają odpowiednika w sztuce światowej. Pozornie abstrakcyjne nawiązują do pierwotnych konstrukcji i narzędzi. Od roku 1966 coraz wyraźniej w sztuce Beresia widoczny jest przekaz społeczny i polityczny wymierzony w komunistyczny reżim, zainstalowany w Polsce po II wojnie światowej. Są to obiekty drewniane, często o charakterze partycypacyjnym. Ich ironiczny, czasem szyderczy przekaz ujawnia się po uruchomieniu. Klaskacz (1970) jest przyrządem do wywoływania sztucznej owacji. Kasownik gazetowy służy do unieważniania gazet, które w Polsce były synonimem kłamstwa. Z powodu zaangażowania Bereś miał ciągłe problemy z cenzurą, nie mógł przez lata wystawiać w państwowych galeriach.

Od 1968 roku wykonywał akcje nazywane przez niego „manifestacjami”. Odnosił się w nich do problemów egzystencjalnych i moralnych związanych z życiem w cieniu ustroju totalitarnego, który zresztą starał się ignorować. Występował nagi, malował na swoim ciele znaki i napisy, często rozpalał ogień, prowadził rozmowę z publicznością o życiu, sztuce, etyce. W 1981 roku na Rynku Głównym w Krakowie rozpalił wśród tłumu ogniska: nadziei, wolności, godności, miłości i prawdy. Akcja nosiła tytuł „Manifestacja romantyczna”.

Bereś pozostawił po sobie ponad 200 rzeźb, był autorem ponad stu „manifestacji”. Jego dzieła znajdują się w wielu kolekcjach muzealnych w Polsce i za granicą. (Biogram za: beresfoundation.pl)

Informujemy, że podczas wydarzenia mogą być wykonywane zdjęcia i filmy na potrzeby Cricoteki (m.in. w celu dokumentacji wydarzenia i informacji na stronie internetowej Cricoteki oraz profilach Cricoteki na portalach Facebook i Instagram). Zdjęcia i filmy mogą zawierać wizerunki osób biorących udział w wydarzeniu. Jeżeli nie wyrażają Państwo na to zgody, prosimy o wcześniejszą informację. Brak informacji przekazanej w formie pisemnej lub ustnej pracownikowi Cricoteki przed rozpoczęciem wydarzenia jest równoznaczny ze zgodą na korzystanie przez Cricotekę ze zdjęć i filmów, o których mowa powyżej.